II. Aanwezige risico`s

Bij de Algemene uitkering uit het gemeentefonds zijn een aantal onzekerheden te benoemen die hieronder kort worden toegelicht.

Algemeen
De ontwikkelingen rond de Algemene uitkering zijn moeilijk te voorspellen. Bij elke nieuw verschenen circulaire blijken inzichten gewijzigd. Dit houdt in dat de hoogte van de Algemene uitkering van circulaire op circulaire sterk kan afwijken. Dit geeft veel onzekerheid in het meerjarenperspectief.

Jaren 2026 en 2027
Het accres in de jaren 2026 en 2027 is veel lager dan het jaar 2025. Bij het opstellen van de Perspectiefnota 2024-2027 hebben we ervoor gekozen om 75% van het verschil als inkomsten Algemene uitkering te begroten.
De VNG heeft advies uitgebracht om het tekort voor de jaren 2026 en 2027 inzichtelijk te maken in de meerjarenraming (een niet sluitende begroting te presenteren). Daarom is bij het opstellen van deze begroting uiteindelijk de 75% stelpost teruggedraaid. Hierdoor is deze daling van het accres direct te zien doordat onze begroting in 2026 en 2027 nadelig is.
Het risico zit in het begrotingssaldo en hoeft daarom niet berekend te worden.

Stijgende marktrente

Als de rente op de geld- en kapitaalmarkt zich ongunstig ontwikkelt ten opzichte van de percentages die in de begroting zijn opgenomen, moeten we rekening houden met extra rentelasten (zie ook de Paragraaf financiering). De ontwikkeling van de rente is moeilijk in te schatten. Sinds 2022 is er weer sprake van een stijgende rente. Ook in 2023 is de rente weer opgelopen ten opzichte 2022. Gezien de situatie in Oekraïne en de oplopende inflatie is de kans dat dit risico zich voordoet in 2024 gelijk aan 2023 en geschat op 50%.

Privacy wetgeving

De risico’s voor het niet naleven van de privacywetgeving zijn niet eenvoudig in bedragen uit te drukken. De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) is bevoegd om sancties op te leggen als een organisatie de geldende privacywetgeving overtreedt. De belangrijkste sancties zijn de boete, de last onder dwangsom, het verwerkingsverbod, de berisping en de waarschuwing. De AP kan een boete opleggen van maximaal € 20 miljoen of 4% van de wereldwijde jaaromzet als een organisatie de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) overtreedt. Daarnaast kan de AP een boete opleggen van maximaal € 90 duizend als een organisatie de Wet Politiegegevens (WPG) overtreedt.

De AVG en WPG bevatten de verplichting tot het melden van datalekken. Een datalek is een beveiligingsincident waarbij sprake is van toegang tot, vernietiging, wijziging of het vrijkomen van persoonsgegevens zonder dat dit de bedoeling is van de organisatie. Afhankelijk van de ernst moet een datalek binnen 72 uur na ontdekking worden gemeld bij de Autoriteit Persoonsgegevens. Tevens kan het noodzakelijk zijn dat het datalek wordt gemeld aan de betrokken personen. De Autoriteit Persoonsgegevens kan een boete opleggen in het geval er ten onrechte geen of niet tijdig melding hiervan heeft plaatsgevonden. Een dergelijke boete kan ook opgelegd worden als de Autoriteit Persoonsgegevens vaststelt dat de organisatie nalatig is geweest in het beveiligen van de persoonsgegevens en het lek daardoor is ontstaan. De melding zelf levert geen straf op, maar is juist bedoeld om de betrokken organisatie te stimuleren de (kwalijke) gevolgen van het datalek zo snel mogelijk te beperken.

Wanneer iemand nadeel ondervindt van een datalek of onrechtmatige verwerking kan de rechter diegene een schadevergoeding toekennen. In potentie is dit een zeer ingrijpend middel: bij een incident met veel slachtoffers kan de totale veroorzaakte schade snel oplopen, ook wanneer het om een klein bedrag gaat.

Naast de procedurele gevolgen kan het niet naleven van privacywetgeving ook leiden tot:

• Verlies aan vertrouwen, verstoorde relatie(s) en een beschadigde reputatie.
• Maatschappelijke verontwaardiging.
• Negatieve publiciteit.

De gevolgen van het niet nakomen van de privacywetgeving zijn situatie-afhankelijk. Het is een grote uitdaging om op voorhand uitspraken te doen over de financiële consequenties. Zo kan de kans op een privacy crisis niet uitgesloten worden. Wel kan een uitspraak gedaan worden over de bestaanskans dat er een privacy crises plaats kan vinden. Zo heeft de VNG het Borgingsproduct 2.0 over privacy uitgebracht. Hiermee kan het privacy volwassenheidsniveau van een organisatie vastgesteld worden. De VNG adviseert dat gemeentes het minimumniveau 3 op de privacy volwassenheidsschaal bereikt hebben. Hiermee zou men op een niveau komen dat de kans op privacy crisissen zoveel mogelijk wordt beperkt. Momenteel heeft Velsen niveau 2 bereikt, waardoor er verbeterpunten aanwezig zijn om de organisatie privacy volwassener te krijgen.

Om toch tot onderstaande gegevens te komen, is er een begrotingsanalyse uitgevoerd naar drie andere gemeentes (ten behoeve van de Begroting 2023): Heerlen, Apeldoorn en Katwijk. En waarvan gemeente Katwijk als meest toonaangevend wordt beschouwd.

Cybercrimaliteit

Door criminelen worden er dagelijks tienduizenden pogingen ondernomen om in bedrijfsnetwerken binnen te dringen. Een succesvolle aanval van uit Cyberspace heeft vergaande gevolgen voor de gemeente Velsen. Een veelvoorkomende vorm is de zogenaamde ransomware-aanval. Daarbij wordt, na het binnendringen van het netwerk, door middel van kwaadaardige software de hele informatievoorziening onbruikbaar, omdat alle gegevens onleesbaar zijn gemaakt (door versleuteling). Vervolgens wordt er losgeld geëist. Dit is al diverse bedrijven, onderwijsinstellingen in overheidsorganisaties overkomen. Heel dichtbij was de gemeenschappelijke regeling IJmond Werkt! in 2020 slachtoffer en het aantal aanvallen neemt nog steeds toe. Ook als er geen losgeld wordt betaald kost dit de gemeente geld. De informatievoorziening moet dan worden hersteld. Dit kost veel tijd en betekent dus een groot verlies aan productiecapaciteit. Ook is het dan verstandig om forensisch onderzoek te laten doen door een gespecialiseerde instantie. Bij dit soort aanvallen worden vaak ook gegevens gestolen en openbaarmaking wordt als extra drukmiddel ingezet. Dat kan tot schadeclaims van gedupeerden leiden.

Grondexploitaties

Het risico voor de grondexploitaties wordt jaarlijks berekend in de Meerjaren Prognose Grondexploitaties (MPG) ten tijde van het opstellen van de jaarstukken. Het risico is opgebouwd uit diverse projectrisico’s. De risico's inzake de grondexploitatie zijn in totaal te kwantificeren op € 0,7 miljoen, zoals toegelicht in de paragraaf Grondbeleid. Dit bedrag is afgedekt door de Algemene reserve grondbedrijf. Zie paragraaf grondbeleid.

Invoering vennootschapsbelasting (Vpb)-plicht voor gemeenten

Om te bepalen of en in welke mate deze wetgeving voor de gemeente Velsen leidt tot een extra financiële last moeten alle activiteiten van de gemeente worden getoetst aan het ondernemingsbegrip en moet een fiscaal dossier worden opgebouwd. De inventarisatie van de Vpb-plichtige activiteiten is door een fiscalist getoetst en kent een aantal onderwerpen met een fiscaal risico, zoals het grondbedrijf en kleinschalig opdrachtgeverschap. Beide onderwerpen zijn ter toetsing aan de Belastingdienst voorgelegd. Op basis van de reactie van de belastingdienst kan het financiële risico worden gekwantificeerd en opgenomen in de begroting.

Voor de jaren 2016 tot en met 2020 heeft de Belastingdienst onze aangifte vastgesteld en is Velsen niet aangemerkt als ondernemer. In het voortraject hebben zij het dossier kleinschalig ondernemerschap beoordeeld.
De activiteiten die mogelijk een fiscaal risico vormen, indien er de komende jaren sprake is van winst, betreffen de exploitatie van de zeekade en de grondexploitaties.
Rechtbank Gelderland heeft recent geoordeeld dat de activiteit reclame kwalificeert als onderneming voor de vpb en derhalve is belast.
De activiteit ‘reclame’ ziet, kort gezegd, op de opbrengsten uit concessieovereenkomsten die de gemeente heeft gesloten met reclame-exploitanten.
Mogelijk zal er in de toekomst dus belasting geheven worden op reclame activiteiten.

Asbest algemeen

Voor de bekende asbestsaneringen is budget beschikbaar. Ondanks meerdere onderzoeken en inventarisaties blijft er een reële kans dat asbest wordt aangetroffen in gebouwen of in de openbare ruimte. Er zijn 2 locaties gemeentelijke vastgoed waarvan bekend is dat er asbest aanwezig is. De hoogte van dit risico is niet te kwantificeren.

Energielasten

In de Begroting 2023 is reeds rekening gehouden met de stijgende energieprijzen. Deze budgetten voor energie in de Begroting 2023 zijn gebaseerd op de tarieven 2022. Inmiddels zijn de energieprijzen weer aan het dalen. Vandaar dat het risico voor energielasten in de Begroting 2024 wordt ingeschat op € 0.

Garanties/Borgstellingen/Achtervang borgstellingen

De gemeente staat voor € 1,09 miljoen borg voor hypothecaire leningen uit het verleden.